Hücre Sitoplazması
Hücre zarı ile çekirdek zarı arasını dolduran, organeller ve plazma'dan meydana gelmiş bir karışımdır. Organeller ve plazma olarak iki kısımda incelenir:
Çok hücreli, gelişmiş yapılı canlılarda organ ve sistemlerle gerçekleştirilen hayatsal olaylar (solunum, sindirim, dolaşım, üreme, vs.) tek hücreli canlılarda ve çok hücrelilerin her bir hücresinde "organel" denilen hücre içi yapılarıyla gerçekleştirilir O halde her hücre organeli bir organ ya da sisteme karşılık gelmektedir. Her hücrenin tek başına canlılık özelliği gösterebilmesi organellerle mümkün olmaktadır. Sentrozom ve ribozom dışındaki organeller zarla çevrilidir.
Hücreleri, yapı ve fonksiyon olarak mükemmel işleyen bir devlete benzetebiliriz. Çünkü yöneticisi ve diğer görevleri üstlenmiş ayrı birimleri vardır. Buna göre her organel bir görevden sorumlu bakanlar gibidir.
Bakteri, mavi yeşil alg ve alyuvarlarda bulunmaz. Bölünerek çoğalabilirler.
C6H12O6+ 6 O ----->6 CO2+ 6H20+ 38 ATP
1. Endoplazmik Retikulum: Hücre zarından çekirdek zarına kadar uzanan, hücreyi ağ gibi örmüş, hücre içi kanallar sistemidir. Üzerinde ribozom bulunduranlara granüllü E.R, bulundurmayanlara granülsüz E.R denir. E.R. ler hücre içine ve dışına madde taşınmasında, bazı maddelerin depolanmasında görev alırlar. Ribozomlarda sentezlenen maddeleri de golgi'ye taşırlar.
2. Ribozom: Işık mikroskobuyla görülemeyen çok küçük organellerdir. Çekirdek zarı, E.R., sitoplazma sıvısı, kloroplast ve mitokondride bulunurlar. Hücrede her türlü protein ve enzim sentezinin yapıldığı yerlerdir. Protein ve RNA'dan yapılmışlardır. Büyük ve küçük alt birimden oluşurlar. Protein, enzim ve hormon sentezi hızlı olan hücrelerde daha çok bulunur. Birçoğu yanyana gelerek Polizom lan oluşturur. Virüs hariç bütün canlı hücrelerde bulunan temel organeldir.
3. Mitokondri: Çift katlı zarla çevrili büyük organellerdir. Oksijenli solunum yapıldığı yerlerdir. ATP'yi sentez ve depo ederler (hücrenin enerji santralleridir).
Hücredeki enerji gerektiren reaksiyonların büyük çoğunluğu ATP'yi mitokondriden sağlar. En çok protein ve lipit'den yapılmışlardır. Az miktarda, kendilerine has DNA, RNA ve ribozomları vardır. İç zar kıvrımlar yaparak krista'ları oluşturmuştur. Mitokondriler enerji gereksinimi fazla olan (karaciğer, kalb kası, vs.) hücrelerde daha çok bulunur.
O halde, mitokondriler;
* Glikozun harcandığı (parçalandığı)
* 02'nin kullanıldığı,
* C02'nin üretildiği
* H20'nun oluştuğu
' ATP nin üretilip depolandığı yerlerdir.
4. Golgi: E. R.'den oluşmuştur. Birbirine paralel uzanmış kanalcık ve kesecikler şeklindedir. Salgı maddelerinin oluşturulması, paketlenmesi ve salgılanmasından sorumludurlar.
Pankreas, süt bezi, hipafiz gibi salgı bezlerinde bitkilerin nektar bezlerinde, salgı dokusunda bol bulunur. Değişerek lisozomları meydana gelirler.
5. Lisozom: Hücre içi sindirim enzimlerini taşıyan keseciklerdir. Hücreye fagositoz ve pinositozla alınmış besinler ve hücre içinde oluşturulmuş her türlü büyük moleküller lisozomlar tarafından hidroliz edilir. Hücre yaşlanınca lisozomlar patlar ve hücre kendini sindirir. Buna Otoliz denir. Kurbağa larvalarında kuyruğun kaybolması, ölmüş cesetlerin daha çabuk çürümesi bu intihar kesecikleriyle mümkün olmaktadır.
5. Koful (Vakuol): Bitki hücrelerinde ve tek hücrelilerde daha çok ya da daha büyük olarak bulunurlar. Hücrede oluşan artık maddelerin ve fazla sıvıların depolandığı keseciklerdir. Bitkilerde hücre yaşlandıkça koful büyür. Çünkü tuzlu artıklar kofullarda biriktirilir. Kofullar plazmoliz'de (su kaybetme) küçülür. Deplazmoliz ve turgor'da (su alma) büyür. Bitkilerden salgılanan birçok koku maddesi koful öz suyundan dışarı atılır. Kofullar fagositoz ve pinositoz'dan, E.R.'den, golgi'den ve çekirdek zarından oluşabilirler.
7. Sentrozom: Sadece hayvansal hücrelerde ve bazı oasit yapılı alg ve mantar türlerinde bulunur. Silindir şeklindeki iki sentriolden oluşur. Hücre bölünmesi sırasında eşlenerek hücrenin kutuplarına çekilir ve iğ ipliklerini oluştururlar. Bu sayede kromozom takımlarının ayrılması sağlanır.
Her sentriol 9 adet protein yapıdaki tüp demetinden meydana gelmiştir. Bitki hücrelerinde sentrozom bulunmadığı halde iğ iplikleri sitoplazmadaki proteinlerden doğrudan oluşturulur.
3. Plastidler: Yalnız bitkisel hücrelerde bulunan renk maddeleridir. Hücre genç iken renksizdirler. Zamanla gelişen hücreye göre kendi renklerini alırlar. Kloroplast, Kromoplast ve Lökoplast olarak üç çeşittir.
Kloroplast: Yeşil renklidirler. Klorofil demetleri (Granum) ve bunlar arasını dolduran sıvıdan (stroma) oluşurlar. Yaprak ve genç gövde hücrelerinde bulunurlar. Bazı bakteriler ve mavi yeşil alglerde kloroplast bulunmayıp, klorofil molekülleri, sitoplazma sıvısına dağılmıştır. Mantarlarda klorofil yoktur. Kloroplastlar fotosentezle organik besinlerin ve serbest oksijenin üretildiği yerlerdir. Bu sayede güneşin ışık enerjisi kimyasal enerjiye dönüştürülmüş olur.
6 CO2 + 6 H2O ------> C6H1206 (Glukoz) + 6 O2
Bütün canlı organizmalar enerjilerini fotosentezle üretilen organik besinlerden sağlarlar. Buna göre Kloroplastlar;
* Işığın kullanıldığı (soğurulduğu)
* CO2'nin tutulup kullanıldığı (indirgendiği)
* H2O'nun kullanıldığı (parçalandığı)
* O2'nin oluşturulduğu
* Glikoz ve nişastanın sentezlendiği yerlerdir.
Bunlardan ışığın kullanılması ve suyun parçalanması klorofilden başka hiçbir yerde gerçekleşmez. Kloroplastların da mitokondri gibi kendine ait DNA, RNA ve ribozomları vardır.
Kromoplastlar: Yeşilin dışındaki renkleri oluşturan pigment maddelerini taşıyan taneciklerdir. Çiçek ve meyvalara renk verirler. Karoten (turuncu), ksantofil (sarı) ve likopin (kırmızı) başlıcalarıdır. Bitkilerdeki diğer birçok renk, koful özsuyunun asitlik ya da bazlığına göre renk değiştirebilen, "antokyan" maddesi tarafından oluşturulur.
Lökoplast: Renksiz plastidlerdir. Nişasta, yağ ve protein depo ederler. Bu sebepten en çok depo organlarında bulunurlar. Bütün plastidler ışık ve sıcaklık etkisiyle birbirlerine dönüşebilirler. Tohumların ve patates yumrusunun yeşermesi, domatesin kızarması, sonbaharda yeşil yaprakların sararması gibi...
9. Hücre Çeperi (Hücre Duvarı): Sadece bakterilerde ve bitki hücrelerinde bulunur. Bir hücre organeli olmayıp hücreyi dıştan saran koruyucu bir yapıdır. Genellikle bir karbonhidrat olan selülozdan meydana
gelmiştir. Bitki türüne göre çeper üzerinde kütin, lignin, süberin, kalsiyum ve silisyum gibi farklı maddeler birikir. Hücre çeperi cansız ve serttir. Üzerindeki delik (geçit)'ler hücre zarındaki porlardan daha büyük olduğu için tam geçirgendir. Bitkilere dayanıklılık ve esneklik verir. Bakterilerin çeperi selülozdan değil başka maddelerden yapılmıştır.
Organcıklar arasını dolduran kolloid bir sıvı karışımıdır. Büyük oranını su oluşturur (% 60-90). Bu oran su bitkilerinde %98, spor ve tohumlarda %10, insan hücrelerinde ise %65'dir. Yaşlandıkça su oranı azalır. Su ile beraber enzimler, hormonlar, nükleotidler, tRNA'lar, mRNA'lar, ATP, asitler, iyonlar, mineraller, sindirilmiş (amino asit, glikoz, yağ asiti, gliserol) ve sindirilmemiş (protein, yağ, nişasta, glikojen) besin maddeleri Plazmayı oluşturur.
Hücre Organelleri
Çok hücreli, gelişmiş yapılı canlılarda organ ve sistemlerle gerçekleştirilen hayatsal olaylar (solunum, sindirim, dolaşım, üreme, vs.) tek hücreli canlılarda ve çok hücrelilerin her bir hücresinde "organel" denilen hücre içi yapılarıyla gerçekleştirilir O halde her hücre organeli bir organ ya da sisteme karşılık gelmektedir. Her hücrenin tek başına canlılık özelliği gösterebilmesi organellerle mümkün olmaktadır. Sentrozom ve ribozom dışındaki organeller zarla çevrilidir.
 |
| Bitki Hücresinin Yapısı |
Hücreleri, yapı ve fonksiyon olarak mükemmel işleyen bir devlete benzetebiliriz. Çünkü yöneticisi ve diğer görevleri üstlenmiş ayrı birimleri vardır. Buna göre her organel bir görevden sorumlu bakanlar gibidir.
Bakteri, mavi yeşil alg ve alyuvarlarda bulunmaz. Bölünerek çoğalabilirler.
C6H12O6+ 6 O ----->6 CO2+ 6H20+ 38 ATP
 |
| Endoplazmik Retikulum |
1. Endoplazmik Retikulum: Hücre zarından çekirdek zarına kadar uzanan, hücreyi ağ gibi örmüş, hücre içi kanallar sistemidir. Üzerinde ribozom bulunduranlara granüllü E.R, bulundurmayanlara granülsüz E.R denir. E.R. ler hücre içine ve dışına madde taşınmasında, bazı maddelerin depolanmasında görev alırlar. Ribozomlarda sentezlenen maddeleri de golgi'ye taşırlar.
2. Ribozom: Işık mikroskobuyla görülemeyen çok küçük organellerdir. Çekirdek zarı, E.R., sitoplazma sıvısı, kloroplast ve mitokondride bulunurlar. Hücrede her türlü protein ve enzim sentezinin yapıldığı yerlerdir. Protein ve RNA'dan yapılmışlardır. Büyük ve küçük alt birimden oluşurlar. Protein, enzim ve hormon sentezi hızlı olan hücrelerde daha çok bulunur. Birçoğu yanyana gelerek Polizom lan oluşturur. Virüs hariç bütün canlı hücrelerde bulunan temel organeldir.
 |
| Mitokondrinin Yapısı |
3. Mitokondri: Çift katlı zarla çevrili büyük organellerdir. Oksijenli solunum yapıldığı yerlerdir. ATP'yi sentez ve depo ederler (hücrenin enerji santralleridir).
Hücredeki enerji gerektiren reaksiyonların büyük çoğunluğu ATP'yi mitokondriden sağlar. En çok protein ve lipit'den yapılmışlardır. Az miktarda, kendilerine has DNA, RNA ve ribozomları vardır. İç zar kıvrımlar yaparak krista'ları oluşturmuştur. Mitokondriler enerji gereksinimi fazla olan (karaciğer, kalb kası, vs.) hücrelerde daha çok bulunur.
O halde, mitokondriler;
* Glikozun harcandığı (parçalandığı)
* 02'nin kullanıldığı,
* C02'nin üretildiği
* H20'nun oluştuğu
' ATP nin üretilip depolandığı yerlerdir.
Bunlardan O2'nin kullanılması başka hiçbir yerde gerçekleşmez.
4. Golgi: E. R.'den oluşmuştur. Birbirine paralel uzanmış kanalcık ve kesecikler şeklindedir. Salgı maddelerinin oluşturulması, paketlenmesi ve salgılanmasından sorumludurlar.
Pankreas, süt bezi, hipafiz gibi salgı bezlerinde bitkilerin nektar bezlerinde, salgı dokusunda bol bulunur. Değişerek lisozomları meydana gelirler.
5. Lisozom: Hücre içi sindirim enzimlerini taşıyan keseciklerdir. Hücreye fagositoz ve pinositozla alınmış besinler ve hücre içinde oluşturulmuş her türlü büyük moleküller lisozomlar tarafından hidroliz edilir. Hücre yaşlanınca lisozomlar patlar ve hücre kendini sindirir. Buna Otoliz denir. Kurbağa larvalarında kuyruğun kaybolması, ölmüş cesetlerin daha çabuk çürümesi bu intihar kesecikleriyle mümkün olmaktadır.
5. Koful (Vakuol): Bitki hücrelerinde ve tek hücrelilerde daha çok ya da daha büyük olarak bulunurlar. Hücrede oluşan artık maddelerin ve fazla sıvıların depolandığı keseciklerdir. Bitkilerde hücre yaşlandıkça koful büyür. Çünkü tuzlu artıklar kofullarda biriktirilir. Kofullar plazmoliz'de (su kaybetme) küçülür. Deplazmoliz ve turgor'da (su alma) büyür. Bitkilerden salgılanan birçok koku maddesi koful öz suyundan dışarı atılır. Kofullar fagositoz ve pinositoz'dan, E.R.'den, golgi'den ve çekirdek zarından oluşabilirler.
 |
| Sentrozomun Yapısı |
7. Sentrozom: Sadece hayvansal hücrelerde ve bazı oasit yapılı alg ve mantar türlerinde bulunur. Silindir şeklindeki iki sentriolden oluşur. Hücre bölünmesi sırasında eşlenerek hücrenin kutuplarına çekilir ve iğ ipliklerini oluştururlar. Bu sayede kromozom takımlarının ayrılması sağlanır.
Her sentriol 9 adet protein yapıdaki tüp demetinden meydana gelmiştir. Bitki hücrelerinde sentrozom bulunmadığı halde iğ iplikleri sitoplazmadaki proteinlerden doğrudan oluşturulur.
3. Plastidler: Yalnız bitkisel hücrelerde bulunan renk maddeleridir. Hücre genç iken renksizdirler. Zamanla gelişen hücreye göre kendi renklerini alırlar. Kloroplast, Kromoplast ve Lökoplast olarak üç çeşittir.
Kloroplast: Yeşil renklidirler. Klorofil demetleri (Granum) ve bunlar arasını dolduran sıvıdan (stroma) oluşurlar. Yaprak ve genç gövde hücrelerinde bulunurlar. Bazı bakteriler ve mavi yeşil alglerde kloroplast bulunmayıp, klorofil molekülleri, sitoplazma sıvısına dağılmıştır. Mantarlarda klorofil yoktur. Kloroplastlar fotosentezle organik besinlerin ve serbest oksijenin üretildiği yerlerdir. Bu sayede güneşin ışık enerjisi kimyasal enerjiye dönüştürülmüş olur.
 |
| Kloroplastın Yapısı |
6 CO2 + 6 H2O ------> C6H1206 (Glukoz) + 6 O2
Bütün canlı organizmalar enerjilerini fotosentezle üretilen organik besinlerden sağlarlar. Buna göre Kloroplastlar;
* Işığın kullanıldığı (soğurulduğu)
* CO2'nin tutulup kullanıldığı (indirgendiği)
* H2O'nun kullanıldığı (parçalandığı)
* O2'nin oluşturulduğu
* Glikoz ve nişastanın sentezlendiği yerlerdir.
Bunlardan ışığın kullanılması ve suyun parçalanması klorofilden başka hiçbir yerde gerçekleşmez. Kloroplastların da mitokondri gibi kendine ait DNA, RNA ve ribozomları vardır.
Kromoplastlar: Yeşilin dışındaki renkleri oluşturan pigment maddelerini taşıyan taneciklerdir. Çiçek ve meyvalara renk verirler. Karoten (turuncu), ksantofil (sarı) ve likopin (kırmızı) başlıcalarıdır. Bitkilerdeki diğer birçok renk, koful özsuyunun asitlik ya da bazlığına göre renk değiştirebilen, "antokyan" maddesi tarafından oluşturulur.
Lökoplast: Renksiz plastidlerdir. Nişasta, yağ ve protein depo ederler. Bu sebepten en çok depo organlarında bulunurlar. Bütün plastidler ışık ve sıcaklık etkisiyle birbirlerine dönüşebilirler. Tohumların ve patates yumrusunun yeşermesi, domatesin kızarması, sonbaharda yeşil yaprakların sararması gibi...
9. Hücre Çeperi (Hücre Duvarı): Sadece bakterilerde ve bitki hücrelerinde bulunur. Bir hücre organeli olmayıp hücreyi dıştan saran koruyucu bir yapıdır. Genellikle bir karbonhidrat olan selülozdan meydana
gelmiştir. Bitki türüne göre çeper üzerinde kütin, lignin, süberin, kalsiyum ve silisyum gibi farklı maddeler birikir. Hücre çeperi cansız ve serttir. Üzerindeki delik (geçit)'ler hücre zarındaki porlardan daha büyük olduğu için tam geçirgendir. Bitkilere dayanıklılık ve esneklik verir. Bakterilerin çeperi selülozdan değil başka maddelerden yapılmıştır.
Hücre Plazması
Organcıklar arasını dolduran kolloid bir sıvı karışımıdır. Büyük oranını su oluşturur (% 60-90). Bu oran su bitkilerinde %98, spor ve tohumlarda %10, insan hücrelerinde ise %65'dir. Yaşlandıkça su oranı azalır. Su ile beraber enzimler, hormonlar, nükleotidler, tRNA'lar, mRNA'lar, ATP, asitler, iyonlar, mineraller, sindirilmiş (amino asit, glikoz, yağ asiti, gliserol) ve sindirilmemiş (protein, yağ, nişasta, glikojen) besin maddeleri Plazmayı oluşturur.
Yorumlar
Yorum Gönder