Tarih Bilimi ve Özellikleri

Tarihin Tanımı ve Konusu

Tarih, insan topluluklarının geçmişteki yaşayışlarını, kültür ve uygarlık alanındaki gelişmelerini yer ve zaman gösterip, belgelere dayalı olarak, neden-sonuç ilişkisi içerisinde açıklayan yazılı bilim dalıdır.

İnsan topluluklarının klan, aşiret, site, devlet ve imparatorluk konumuna gelmeleri; savaşlar, barışlar ve bununla ilgili antlaşmalar ve barışlar; hükümet şekilleri, askerlik uygulamaları, hukuksal düzenlemeler, dini inançlardaki değişimler, güzel sanatlar, tarım ticaret endüstri ve teknik alanlardaki gelişmeler vb. tarihi olaylardır ve tarihin konusunu meydana getirirler.

Tarih Biliminin Özellikleri

a) İnsana özgüdür
b) Dinamiktir
c) Yer ve zaman belirtir
d) Tekrarlanamaz
e) Neden-sonuç bağıntısını kullanır
f) Deney ve gözlem yapılamaz
g) Yasaları yoktur
h) Objektiftir

• Tarihi bilim yapan temel özellik bir yönteminin olmasıdır.
• Tarihi diğer bilimlerden ayıran temel özellik deney ve gözlem metotlarını kullanmamasıdır.
• Tarihi olaylar yaşandığı zamanki koşullar göz önünde tutularak değerlendirilmelidir.

Tarih Çeşitleri

Özel Tarih

Bir ulusun ya da devletin tarihini bütün ayrıntılarıyla anlatan tarih çeşididir. Türk Tarihi, Fransız Tarihi, İngiliz Tarihi gibi.

Genel Tarih

Bugüne kadar yaşayan bütün insan topluluklarının sosyal, siyasi, ekonomik, kültürel alanlardaki etkinlikleriyle uygarlık alanındaki gelişmelerini fazla derinliğine inmeden inceleyen tarih çeşididir.

Siyasi Tarih

Savaş, barış ve antlaşmalar gibi tarihi olayların sonuçlarını inceleyen tarihtir.

Bilim Tarihi

Her bilimin ortaya çıkışından, günümüze kadar kendine özgü gelişmesini inceleyen tarihtir. Fizik Tarihi, Tıp Tarihi, Bilim Tarihi gibi.

Kültür Tarihi

İnsan topluluklarının kültürel gelişmelerini inceleyen tarihtir. Örnek: İslam Kültürü, Osmanlı Kültürü, Türk Kültürü gibi.

Sanat Tarihi

İnsan topluluklarının sanat alanındaki gelişimlerini ve bu alanda resim, heykel, cami, kilise gibi ürünleri inceleyen tarihtir.

Tarih Yazıcılığının Geçirdiği Evreler

Hikayeci - Rivayetçi Tarih

Olaylar, neden- sonuç ilişkilerine girilmeden, yorum yapılmadan anlatılır. Değişik dönemlerde anlatılan destanlar, efsaneler, halk hikayeleri hikayeci tarih olarak düşünülür. Olaylarda kronolojik sıra takip edilse de, abartma, dönemin devlet adamlarına yaranma ön plandadır. Bu tür tarih yazıcılığının ilk örneği Homeros'un İlyada ve Odesa isimli eserleridir.

Öğretici Tarih (Pragmatik Tarih)

Özellikle tek tanrılı dinlerin, etkin liderlerin yönlendirici olduğu toplumlarda yaygındır. Halk ile lideri kaynaştıran bir anlayışla yazılmışlardır.

İdeolojik Tarih

Var olan tarihsel gelişmeleri kendi görüşü doğrultusunda belirleyerek aktaran tarih yazım şeklidir.

Bilimsel Tarih

19. Yüzyıldan başlayarak olaylar neden - sonuç ilişkisi içinde değerlendirilmeye başlanmış, tarih yazıcılığı böylece yeni bir boyut kazanmış; bilimsel tarih anlayışı ortaya çıkmıştır.