Coğrafyanın Tanımı ve Bölümleri

Coğrafya; doğal, sosyal ve ekonomik etkinliği bulunan varlık ya da olayların oluşum, özellik, dağılış ve etkilerini belli ölçülerde inceleyen bilimdir. Bu tanımıyla coğrafya, hem doğal ve hem de sosyal bilimler içinde yer alır. Ama Batı Avrupa'da ise coğrafya, fen bilimleri içersinde okutulur.

Coğrafi Terimler

1. Coğrafi Varlık: Doğal, sosyal ve ekonomik etkinilği bulunan varlıklardır.

• Doğal varlık: Dağ, deniz, orman, taş, toprak vb. varlıklardır.
• Sosyal varlık: İnsan sosyal varlıktır.
• Ekonomik varlık: Tarım ürünü, hayvan ve hayvan ürünü, maden, fabrika ve fabrika ürünü vb.

2. Coğrafi Olay: Doğal, sosyal ve ekonomik etkinliği bulunan olaydır. Çeşitleri:

• Doğal Olay : Enerjilerini Güneşten ve yerin derinlik ve özelliğinden alan olaylardır. Örnekler: Dağların oluşumu, sıcaklığın değişmesi, rüzgarın esmesi, yağmurun yağması, akarsuyun akması, denizin dalgalanması, yerin sarsılması vb.
• Sosyal Olay: İnsanın yeryüzündeki olaylarıdır. Bunlar : Nüfusun artışı, nüfusun göç etmesi, nüfusun dağılışı vb.
• Ekonomik Olay: Üretim, dağıtım, değişim (pazarlama) ve tüketim ile ilgili çalışmaları kapsayan olaylardır.

Coğrafyanın Bölümleri

Coğrafya, inceleme alanlarına göre iki büyük gruba ayrılır:

Genel Coğrafya

Coğrafi varlık ya da olayları Dünya'nın genelinde inceleyen bilime genel coğrafya denir.

Genel coğrafya konularına göre, fiziki beşeri ve ekonomik coğrafya olmak üzere üç gruba ayrılır.

A. Genel Fiziki Coğrafya

Dünya'daki doğal varlık ve olayların oluşum, özellik, dağılış ve etkilerini inceleyen bilime fiziki coğrafya denir.

Konularına göre beş gruba ayrılır:

Matematik Coğrafya

Dünya'nın şeklini, boyutlarını, hareketlerini inceler. Harita bilgisi bu bölüm içinde yer alır.

Yararlandığı bilimler: En çok astronomi, fizik ve harita bilgisi için kartoğrafya bilimlerinden yararlanır.

Klimatoloji (İklim Bilgisi)

Atmosferin, atmosfer olaylarının ve iklim tiplerinin oluşum, özellik, dağılış ve etkilerini İnceleyen bilimdir.

Yararlandığı bilimler: Özellikle meteoroloji ve fizik bilimlerinden yararlanır.

Jeomorfoloji (Yer Şekilleri Bilimi)

Yer şekillerinin oluşum, özellik, dağılış ve etkilerini inceleyen bilimdir. Yer şekilleri: Dağlar, ovalar, vadiler, platolar ve çukurluklardır.

Yararlandığı bilimler: Jeoloji, jeofizik ve diğer doğal bilimlerden yararlanır.

Hidrografya (Su Bilimi)

Okyanus, deniz ve göllerin oluşum, özellik, dağılış ve etkilerini inceler.

Yararlandığı bilimler: Hidroloji ve oseonoğrafya bilimleri ile diğer doğal bilimlerden yararlanır.

Biyocoğrafya

Doğal ve ekonomik etkinliği bulunan bitki ve hayvanları inceler.

Yararlandığı bilimler:

• Bitkileri inceleyen botanik biliminden yararlanır.
• Hayvanları inceleyen zooloji biliminden yararlanır.

Genel Beşeri Coğrafya

İnsanın varoluşunu, özelliklerini, Dünya'da dağılışını ve etkilerini inceler.

Nüfusun Yapısı: İnsanın yaş, cinsiyet ve ırk, dil, din, eğitim gibi kültür özelliklerini inceler. Genel beşeri coğrayfanın konuları içerisinde; nüfusun artışı, yapısı, dağılışı ve ayrıca göçler, köy-kent nüfusları, bunların özellik ve etkileri yer alır.

Yararlandığı bilimler: Demografi, (nüfus bilimi), istatistik, sosyoloji, tarih, sanat tarihi, arkeoloji vb. beşeri bilimlerden yararlanır.

Genel Ekonomik Coğrafya

Ekonomik değeri olan mal ve hizmetlerin üretim, değişim ve tüketimini; ayrıca bunların özellik, dağılış ve etkilerini nedenleriyle açıklayan bilim dalıdır.

1. Ekonomik değeri olan mallar

• Tarım ürünleri (buğday, pamuk, zeytin vb.)
• Hayvanlar ve hayvan ürünleri (et, süt vb.)
• Enerji kaynaklarından, fosil yakıtlar (kömür, petrol ve doğal gaz)
• Madenler
• Endüstri tesisleri ve endüstri ürünleri (fabrikalar, otomobiller vb.)

2. Ekonomik değeri olan hizmetler

• Ticaret (iç ve dış ticaret)
• Ulaştırma (kara, demir, deniz ve hava ulaşımı)
• Turizm (iç ve dış turizm)

Doğrudan ekonomik değeri az olan eğitim, sağlık, adalet vb. hizmetler, ekonomik coğrafyanın konusuna girmez.

Ekonomik coğrafyanın yararlandığı bilimler: Ekonomi, ekonomik sosyoloji, istatistik, turizm vb. bilimler ekonomik coğrafyanın yararlandığı bilimlerin önemlileridir.

Yerel Coğrafya

Coğrafi varlık ya da olayları Dünya'nın bir parçasında inceleyen coğrafyaya "yerel coğrafya" denir. İki gruba ayrılır.

Türkiye Coğrafyası

Türkiye'nin genel fiziki, genel beşeri ve genel ekonomik coğrafyası Türkiye coğrafyası içinde işlenir. Bölümleri:

1. Türkiye Fiziki Coğrafyası Konuları

• Türkiye'nin yerşekilleri
• Türkiye'nin iklimi
• Türkiye'nin bitki örtüsü
• Türkiye'nin akarsuları
• Türkiye'nin gölleri

2. Türkiye Beşeri Coğrafyası Konuları

• Türkiye'de nüfus artışı
• Türkiye'de nüfus dağılışı
• Türkiye'de nüfus yapısı
• Türkiye'de yerleşme biçimleri
• Türkiye'de köy-kent yerleşmeleri

3. Türkiye Ekonomik Coğrafyası Konuları

• Türkiye ekonomik coğrafyasını etkileyen faktörler
• Türkiye tarımı
• Türkiye hayvancılığı
• Türkiye madenciliği
• Türkiye endüstrisi
• Türkiye'nin turizm ve ticareti

4. Türkiye Coğrafi Bölgeleri Konuları

• Karadeniz Bölgesi
• Marmara Bölgesi
• Ege Bölgesi
• Akdeniz Bölgesi
• İç Anadolu Bölgesi
• Doğu Anadolu Bölgesi
• Güney Doğu Anadolu Bölgesi

Ülkeler Coğrafyası

• Komşu ülkeler
• Türk ülkeleri
• Akdeniz ülkeleri
• Avrupa ülkeleri
• Diğer kıtaların büyük ülkeleri