Türkiye’de Yeryüzü Şekillerinin Oluşumu ve Özellikleri

Türkiye'deki yeryüzü şekillerinin oluşumu, dünyanın diğer yerlerindeki oluşumlardan farklı değildir. Yeryüzü şekilleri, iç kuvvetler (iç olaylar) ve dış kuvvetler (dış olaylar)le oluşmuştur. İç olaylar; tektonik hareketler (dağ oluşumu ve kıta oluşumu hareketleri), volkanizma ve deprem gibi olaylardır. Tektonik olaylar ve volkanik olaylar hızlı gelişir ve büyük şekiller oluşturur. Kıtaların su altına dalmaları, yükselerek yeniden yüze çıkmaları, büyük dağ kuşaklarının ve okyanus çanaklarının oluşumu gibi olaylar, hep iç kuvvetlerin etkisiyle olur. İç kuvvetlerin etkisiyle yeryüzünde yükseklik farklılıkları ortaya çıkar. Bazı yerler yükselirken diğer bazı yerler de alçalır.

Dış kuvvetler ise akarsu, buzul, rüzgar, dalga gibi aşındırıcı güçlerdir. Dış kuvvetler, iç kuvvetlerle oluşan yer şekillerini işleyerek değiştirirler. Bunu yaparken, yüksek yerleri aşındırır, aşındırdıkları materyalleri taşıyarak çukur yerlere biriktirirler. Zamanla yeryüzü düzleşir ve peneplen denilen son şeklini alır. Dış kuvvetler, bir yandan iç kuvvetlerle oluşmuş şekilleri aşındırarak aşınım şekilleri oluştururken, diğer yandan da aşındırdıkları materyalleri biriktirerek birikim şekilleri oluştururlar. Dış kuvvetlerin etkileme süresi, iç kuvvetlerinkine göre daha uzundur. Bu süre, milyarlarca yıldan beri devam etmektedir.

Türkiye'deki yeryüzü şekilleri iç ve dış kuvvetlerin karşılıklı etkileşimi sonucu oluşmuştur. Bu oluşum günümüzde de sürmektedir. İç kuvvetler tarafından oluşturulan yer şekilleri, dış kuvvetler tarafından yavaş yavaş değiştirilmektedir.

Ülkemizdeki yer şekli oluşumunun ana hatları zaman süreci içinde şöyle özetlenebilir:

• Birinci Zaman (Paleozoik)
• İkinci Zaman (Mezozoik)
• Üçüncü Zaman (Neozoik)
• Dördüncü Zaman (Kuaterner)