Dünya'nın Günlük Hareketi

Dünya, kendi ekseninin etrafında döner.



Dünya'nın Ekseni: Dünya'nın kutuplarından ve merkezinden geçen doğrudur.

Dünya'nın Dönüş nedeni: Yer çekimi ile Güneş ve yıldızların çekim kuvvetlerinin bileşkesi, Dünya'nın dönüşünü sağlar.

Dünya'nın Dönüş Yönü: Dünya batıdan doğuya doğru, saat ibresinin ters yönünde döner. Güneş'in doğudan batıya doğru olan hareketi, Dünya'nın batıdan doğuya doğru dönmesinin sonucudur.

Dünya'nın Dönüş Hızı: Dünya'nın Ekvatordaki dönüş hızı, saatte 1670 km. dir. Çünkü Ekvator, 40.076 km. uzunluğundadır. Bu uzunluğu 24 saatte dönerek tamamlar.



Eksen Hareketinin Sonuçları

1. Gece ve gündüzler biribirlerini izler

Gece ve gündüze bağlı olarak çeşitli olaylar görülür. Bunların fiziki coğrafya ile ilgili olanları şunlardır:

a. Günlük sıcaklık farkının oluşması
b. Günlük sıcaklık farkına bağlı olarak günlük basınç farkının oluşması
c. Günlük basınç farklarından meltem rüzgârlarının oluşması
d. Günlük sıcaklık farkından, çöllerde taşların mekanik yolla parçalanması

2. Sürekli rüzgarlar ve deniz akıntılarında sapmalar görülür

a. Sapmanın oluşumu: Sapmayı oluşturan etken, Dünya'nın yer çekimi ve merkezkaç kuvvetlerinin bileşkesinden oluşan "Coriolis" kuvvetidir.
b. Sapmanın Yönü: Sapmalar Kuzey ve Güney yarımkürelerde biribirlerinin zıt yönlerinde olur. Şöyle ki:

* Kuzey Yanmküre'de yüksek basınç alanlarında rüzgar ve deniz akıntıları, saat ibresinin yönünde sapar.
* Kuzey Yanmküre'de Alçak basınç (AB) alanlarında sapmalar, saat ibresinin aksi yönünde olur.

• Dünya'nın kendi ekseni etrafında dönüş hızı, fark edilmez Çünkü, Atmosfer de aynı hızla döner. Atmosfer olmasaydı, sürtünme de olmayacağından yine dönüş hızı fark edilmezdi. Dünya'nın eksen etrafında döndüğünü Güneş ve yıldızların günlük yer değiştirmesinden anlarız.
• Gece ve gündüze bağlı olarak oluşan her türlü olay, Dünya'nın günlük hareketinin bir sonucudur. Mevsime (yaza, kışa, bahara) bağlı olarak oluşan olaylar ise, Dünya'nın yörünge hareketinin bir neticesidir.

3. Dünya üzerinde yerel saat farkları oluşur

Dünya, ekseninin etrafında batıdan doğuya doğru döndüğü için, doğudaki noktalar güneşi, batıdaki noktalardan önce görür. Bu nedenle, doğudaki noktanın yerel saati, güneşi daha sonra gören batıdaki her noktanın saatinden ileri olur. Aynı enlem üzerinde bulunan noktalardan, batıdaki noktada Güneş daha geç batar. Aynı enlem üzerinde, doğudaki noktanın sabahı, daha önce olur.

4. Güneş ışınlarında günlük açı değişir

Güneş ışınları, düz zemin üzerindeki bir noktaya, sabah ve akşamları eğik açıyla; öğle vakti daha dik açıyla düşer. Böylece, bir noktada bir gün içinde, ışınların öğle vakti en büyük açıyla düşmesinin nedeni, Dünya'nın eksen hareketine bağlıdır.

5. Bir cismin gölgesi gün içinde boy ve yön değiştirir

a. Bir cismin gölgesi sabah ve akşam uzun, öğle vakti kısa olur.
b. Bir cismin gölgesi sabahleyin batıya, akşamleyin doğuya doğru yön değiştirir.

Gölgelerin yön değiştirmesinde Dünya'nın yörünge hareketi de etkilidir.

Yörünge hareketi nedeniyle:

1. Bir cismin gölgesi, 21 mart ve 23 eylül öğle vakitlerinde Kuzey Yarımküre'de kuzeye, Güney Yarımküre'de ise güneye yönelir.
2. Yengeç Dönencesinin kuzeyinde; bir cismin öğle vaktindeki gölgesi, her zaman kuzeye doğru yönelir.
3. Oğlak Dönencesinin güneyinde; bir cismin gölgesi her öğle vakti güneye doğru yönelir.