Büyük İskender ve Helenistik Dönem

Büyük İskender Makedonya kralı II. Filip'in oğludur. Yunanistan'ı işgal ederek, Hellenistik İmparatorluğu kurmuştur. İskender Anadolu'ya geçerek İon şehirlerini Pers egemenliğinden kurtardı. (M.Ö. 334). Yoluna devam ederek İskenderun'da Pers'leri ikinci defa yendi. Suriye üzerinden Mısır'a geçerek burada İskenderiye kentini kurdu. İskender Pers ordusunu Mezopotamya'da da yendi (M.Ö. 331). Yoluna devam eden İskender, İran üzerinden Maveraünnehir'e ve oradan da Hindistan'a indi. Geri dönüşünde M.Ö. 323 yılında hastalanarak Babil'de öldü.

Büyük İskender'in ölümünden sona imparatorluk parçalanacaktır. Makedonya krallığı, Mısır krallığı ve Asya krallığı kurulduysa da Romalılar bu devletleri yıkacaktır.

• Büyük İskender doğu seferine çıkarken yanında bilim adamlarını da götürmüştür. Amacı fethedilen yerlerdeki kültürleri inceleyerek, farklı kültürlerden yararlanmaktı. Bu kültürler Büyük İskender'i büyüleyecekktir. Temel olarak Yunan ve Makedonya kültürünü alarak, eski doğu kültürlerini birleştirip "Hellenistik kültür" adında yeni bir kültür oluşturur. Asya seferinin kalıcı sonucu Helenizm uygarlığını ortaya çıkarmasıdır.

• Yunanistan'da tarihte ilk defa Helen birliği kuran Büyük İskender'in babası II. Filip'tir.



1. Büyük İskender doğuda karşılaştığı "rahip kral" anlayışını benimseyecektir. Doğunun ilk etkisi budur. Büyük İskender önünde eğilmeyenleri yakınları bile olsa, öldürecektir. Bu anlayış, öbür Hellenistik devletlere de geçer.

2. Olimpos ilahlarından vazgeçildi. Yunanlılar doğu ilahlarını benimsediler. Mısır'ın Oziris ilahı, onlarda Ozorapis adını aldı. Buna karşılık Yunan İlahları doğuda hiç tutunamadı.

3. İskenderiye ve Antakya, Hellenistik uygarlığın merkezleridir. Özellikle İskenderiye'de bilimsel araştırmalar yapan akademiler kurulacaktır. Bilimde deneysel yönteme geçilecektir.

4. Mezopotamya matematik ve geometride ileriydi. Dönemin matematikçisi Arşimed bu bilimleri daha ileriye götürdü. Dünya'nın hem kendi ekseni güneşin etrafında döndüğü iddia edildi.

5. Mısır tıbbından yararlanıldı. Ölüler üzerinde ameliyatlar denenmeye başlandı. Kan dolaşımları, atar ve toplar damarlar ile kalbin görevleri öğrenildi.

6. Bir köşeye çekilip düşüncelere dalma, bu dünya ile ilişkileri kesme felsefesi gelişti. Roma'yı bu felsefe etkileyecektir.

7. İskenderiyeli coğrafyacı Eratostenes, Dünya'nın çevresini ilk hesaplayan bilim adamıdır. Bat lamyus, Coğrafya Kılavuzu isimli eseriyle İslam coğrafyacılarını da etkilemiştir.

• Helenistik uygarlık, İslam uygarlığının doğuşunda ve yükselişinde önemli bir etken "olacaktır.

8. İskender'in ölümünden sonra imparatorluk komutanları tarafından paylaşılmıştır. Bu paylaşma sonrasında ortaya çıkan;

a) Potolemeler (Mısır) Krallığı
b) Selevkoslar (Asya) Krallığı
c) Antigonitler (Makedonya) Krallıklarına Romalılar son vermişlerdir.

• Selevkos'un M.Ö. 280 yılında ölümü üzerine Anadolu'da yerel krallıklar bağımsızlık mücadelesi vererek yeni devletler kurdular. Bunlar, Kuzeybatı Anadolu'da; Bitinya Krallığı, Karadeniz'in güney kıyılarında; Pontus Krallığı, Orta Anadolu'da; Kapodokya Krallığı, Batı Anadolu'da; Bergama (Pergamon) Krallığı.

Bergama ve Bitinya krallıkları Yunan uygarlığının, Pontus Krallığı da Doğu uygarlığının temsilcisi oldular.

Bergama: Zeus tapınağının yanında Asklepion sağlık merkezi ve 200.000 ciltlik kütüphanesi bulunmaktadır. Parşömen kağıdını üretmişlerdir.