Biyotik Faktörler

Besin ve Beslenme

Canlıların yaşamsal faaliyetleri doğrudan doğruya aldıkları besinin nitelik ve niceliği ile bağlantılıdır. Besinlerin alınma biçimi de o canlının diğerleri arasındaki yerinin belirlenmesinde büyük önem taşımaktadır.
Genel olarak canlıları besinlerini kendileri üreten (ototrof) ve ototrof organizmaları ve çürüyen maddeleri besin olarak kullanan (heterotrof) olmak üzere ikiye ayırabiliriz.

Ototrof organizmalar su, karbondioksit ve inorganik tuzlardan güneş enerjisi yardımı ile besinlerini sentezleyebilirler. Yeşil bitkiler bu gruba girerler. Bu nedenle de tüm canlıların temel besin kaynağı durumundadırlar. Heterotrof organizmalar ise besinleri alış şekillerine göre gruplandırılırlar. Hayvanların çoğu besinlerini katı parçacıklar halinde alıp sindirebilirler. Bu gruptaki diğer beslenme şekilleri ise küfler, mayalar ve bakterilerde olduğu gibi bozulmaya başlayan bitkisel ve hayvansal artıkların üzerinden yarı hazır besin sağlayan saprofitler ve hepimizin çok iyi bildiği parazitlerdir. Parazitik beslenme şeklinde, besini sağlarken konukçuya zarar verme hatta çoğu kez onu öldürecek kadar zarar verme söz konusudur.



Besinin nitelik ve niceliği; yumurtlama, yaşam süresi, gelişme hızı ve ölümü etkiler. Beslenme rejimi bazan canlıların gelişim evreleri ve ortama bağlı olarak değişiklik gösterebilir.

Tür İçi ve Türler Arası İlişkiler

Aynı türün bireyleri arasında erkek dişi ilişkileri, koloni oluşturma, grup küme ilişkileri ve rekabet şeklinde sınıflandırabileceğimiz ilişkiler sözkonusudur.

Erkek dişi ilişkileri neslin devamını sağlama amacına yönelik olduğu için bazı türlerde yavruların bağımsız yaşayabileceği büyüklüğe erişinceye kadar sürdürülür. Bunun yanında sucul bazı türlerde olduğu gibi yumurta ve spermin suya bırakılması ile sınırlı da olabilir.

Koloniler eşeysiz üreme ile oluşan ve birbirlerinden ayrılmayan bireyler topluluğu olarak tanımlanabilir. Koloni oluşturan türlerde bireyler arasında işbölümü görülür.

Karabataklar ve Afrika fil sürülerinde görüldüğü gibi gruplar oluşturarak yaşama şekli bu türün bireylerine çeşitli faaliyetlerinde kolaylık sağlar. Kümeleşme olayında ise aşırı gruplaşma sözkonusu olduğu için bireyler zarar görebilir.

Rekabet, aynı türün ya da farklı türlerin bireyleri arasında gerçekleşebilir. Burada sınırlı bir kaynak aynı ya da farklı türlere ait bireyler tarafından paylaşılmaya çalışılmaktadır. Aynı türün bireyleri arasındaki rekabet bazen farklı yaşama ortamlarına yerleşen ırkların gelişmesine yol açar. Farklı türler aynı kaynak üzerinde rekabete girdiğinde ise o konuda üstünlüğü olanlar yayılış alanını koruyabilir. Örneğin, ışık paylaşımı için girişilen rekabeti her zaman uzun boylu bitkiler kazanır. Orman altındaki flora her zaman fakirdir.

Rekabet olayı hem tür içi hem de türler arasında gerçekleşebilir. Türler arasındaki diğer ilişki türlerini aşağıdaki gibi özetlemek mümkündür:

• Birbirlerine karşılıklı yarar sağlayan iki organizmanın bir arada yaşaması olayına mutualizm adı verilir. Likenler, mutualizmin klasik örnekleri arasındadırlar.
• Komensalizm olayında ise yine aslanın avını yakaladıktan sonra ortaya çıkıp artıklarını yiyen çakal, sırtlan gibi hayvanlarla ilişkisinde olduğu gibi bir tarafın yarar sağladığı görülür.
• Türler arası ilişkilerden amensalizmde taraflardan biri diğerinin gelişimini engeller. En tipik örneği de ceviz ağacının dibinde hemen hemen hiçbir bitkinin yetişmeyişidir. Ceviz ağacının yaprak ve meyvelerinde üretilip yağmurla toprağa süzülen bir madde olan juglon, diğer bitki türlerinin gelişimini engeller olmaktadır. Süngerlerin vücut boşluğunda yerleşen hayvanlar besinlerini sağlamasında olduğu gibi tek taraflı bir yarar ilişkisi vardır. Buna karşın sünger bu hayvanlardan bir yarar ya da zarar görmez.
• Parazitlik hepimizin bildiği gibi taraflardan birinin yarar sağlarken diğerine zarar verdiği ilişki tipidir. Ekonomik kayıplara yol açtığı için önemli çeken bir ilişki olup genellikle konukçunun ölümü ile sonuçlanır.