Sıcaklık Etmenleri - Güneş Işınlarının Yeryüzüne Düşme Açısı

Yeryüzündeki sıcaklık dağılışını etkileyen en önemli faktördür. Güneş ışınları bir yere ne kadar dik düşerse, ısınma o derecede fazladır. Düşme açısı küçüldükçe ısınma azalır.

Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açıları sabit değildir. Yer ve zamana göre farklılıklar gösterir.

Dünya'nın şekli ve enlem: Dünya'nın şekli geoit olduğundan, Güneş'ten gelen ışınlar her yere aynı açıyla gelmez. Dünya'nın şekline bağlı olarak, ekvatordan kutuplara doğru güneş ışınlarının yere düşme açıları küçülür. Bunun sonucunda da, ekvatordan kutuplara gidildikçe sıcaklıklarda azalma olur.

Ekvatordan kutuplara gidildikçe sıcaklıklarda düşme, kutuplardan ekvatora gidildikçe sıcaklıklarda artma olur. Buna enlem - sıcaklık ilişkisi denir.

Güneş ışınlarının düşme açısının Dünya'nın şekli ve enlemlere göre değişmesi

Dünya üzerindeki her yerde enlem - sıcaklık ilişkisi düzenli değildir. Okyanus akıntıları, yükselti, bakı, denizellik, karasallık ve rüzgâr gibi faktörler bu düzenliliği bozar. Böylece aynı enlem üzerinde yer aldığı hâlde sıcaklık değerleri farklı olan yerler ortaya çıkar. Ya da enlem derecesi yüksek olan bir yer, enlem derecesi düşük olana göre daha sıcak olabilir.

Yaşanan mevsim: Dünya'nın eksen eğikliği ve yıllık hareketine bağlı olarak, güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açısı yıl boyunca değişir. Buna göre, yazın güneş ışınları daha dik, kışın daha eğik açıyla gelir. Buna bağlı olarak yazlar sıcak, kışlar soğuk olur.

Dünya'nın günlük hareketi: Güneş ışınlarının bir noktaya düşme açısı gün boyunca değişme gösterir.

Güneş ışınlarının günlük geliş açılarının değişimi

Güneş ışınları sabah ve akşam saatlerinde eğik açıyla, öğle saatlerinde ise gelebileceği en dik açı ile gelir. Bu nedenle sabah ve akşam saatlerinde sıcaklıklar düşük, öğle saatlerinde ise sıcaklıklar yüksek olur.

Yeryüzü şekilleri: Güneş ışınlarının düşme açısı, yer şekillerinin Güneş'e bakma durumuna ve yer şekillerinin eğimine göre de değişir. Örneğin, Kuzey Yarım Küre'de güneye bakan yamaçlar daha çok, kuzeye bakan yamaçlar daha az Güneş alır. Buna bağlı olarak güney yamaçlar daha sıcak, kuzey yamaçlar daha soğuk olur. Yüzey şekillerinin neden olduğu bu farklı ısınma ve güneşlenme olayına bakı etkisi denilmektedir.

Bakının güneşlenme ve sıcaklığa etkisi

Güneş'e bakan yamaçlar ile Güneş'e bakmayan yamaçlar karşılaştırıldığında, Güneş'e bakan yamaçlarda aşağıdaki özellikler görülür:

• Güneş ışınları daha dik açıyla gelir.
• Güneşlenme süresi daha uzundur.
• Sıcaklık daha fazladır.
• Orman sınırı daha yüksektir.
• Kalıcı karlar daha yükseklerde yer alır.
• Buharlaşma daha fazladır.
• Tarım ürünlerinin su ihtiyacı daha fazla olur.
• Aynı tür bitkilerde olgunlaşma süresi daha kısadır.

Sıcaklık konusuna dönmek için buraya tıklayınız.