Karmaşık Akarsu Rejimleri
Karma rejimli akarsularda su seviyesi yıl içerisinde bir kaç kez yükselme ve düşme göstermektedir. Bu rejimdeki akarsular, yılın muhtelif devrelerinde kar ve yağmurla farklı dönemlerde düşen yağmurlarla da beslenmektedir. Geniş bölgelere yayılmış bulunan akarsuların muhtelif kesimlerinde birbirine benzemeyen rejimler görülmektedir. Akarsu havzasının geniş bir alana yayılmış olması ve rejimi etkileyen faktörlerin birden fazla olması, yağmur ve karın akarsuyu beslemedeki hissesinin farklı olması ve farklı rejimlerde bulunan kolların arta akarsu üzerinde oluşturduğu karmaşık değişiklikler, rejimin karma ve karmaşık bir durum almasına neden olmaktadır.
Bu rejim tipi, dönenceler arası (intertropikal) kuşakta yer alan büyük akarsularda görülür. Rejim Özerinde etkili faktör sadece yağış olmakla beraber, yağış, miktarının yıl esnasında iki maksimum, iki minimum göstermesi veya akarsu havzasında farklı yağış rejimlerinin bulunması ve buna bağlı olarak muhtelif farklı rejimlere sahip olması gibi nedenlerle ana akarsuyun rejimi karmaşık bir özellik gösterir. Örneğin; ekvatoral bölgenin büyük akarsularından bir olan Kongo nehrinin aşağı yatağında su seviyesi, buradaki yağış rejimine bağlı olarak yıl esnasında iki defa yükselir, iki defa da alçalır. Maksimumlar, Mayıs ve Aralık aylarında; minimumlar ise, Mart ve Temmuz aylarmdadır. Kongo nehrinden başka Amazon, Nijer, Nil nehri bu tip rejime örnek gösterilebilir.
Orta iklim kuşağındaki bazı büyük akarsularla, dağlık bölgelerdeki akarsularda görülmektedir. Rejim üzerinde kâr sularıyla beslenmenin etkisi yağmura oranla daha fazladır. Yıl içerisinde genel olarak iki seviye yükselmesi ve iki seviye alçalması görülür. Bu rejim tipine, Ren nehrinin rejimi örnek gösterilebilir. Alp dağlarının yüksek kısımlarından doğan Ren nehri yukarı yatağında kar ve buzul rejimlerine ait özellikler gösterir. Yaklaşık olarak Basel'e kadar nehir, bu rejimlerin etkisindedir ve Ocak-Şubat aylarında seviye alçalması; Haziran-Temmuz aylarında ise seviye yükselmesi görülür.
Ren nehri, Basel'den Köln'e kadar olan orta mecrasında doğudan Neckar, Main; batıdan ise Moselle gibi önemli kollar alır. Bu kollar yağmurlu okyanus rejimine sahiptirler ve dolayısıyla ana nehrin rejiminde değişiklik meydana getirirler. Nehrin Köln'den ağız kısmına kadar olan aşağı yatağında, doğudan katılan Ruhr ve Lippe gibi akarsular, kış mevsimi boyunca onun seviyesini yüksek tutarlar. Yazın ise, akış yavaş ve buna bağlı olarak buharlaşma fazla olduğundan, Alplerden gelen suların sebep olduğu yaz seviye yükselmesi gittikçe önemini kaybeder ve kışınki seviye yükselmesine oranla hafif kalır.
Akarsuların beslenmesinde karın etkisinin, yüksekliğin azalması ve karasal etkilerin zayıflaması ile ikinci plana düştüğü, buna karşılık yağmurun hissesinin arttığı mutedil iklim bölgelerinin akarsularında görülen rejimdir. Bu rejime sahip olan akarsuların başlıcaları; Tuna, Mississippi ve Rhone'dur. Bu rejim tipine sahip akarsuların seviyesinde de yıl içinde genel olarak iki yükselme ve iki alçalma meydana gelir.
Tuna nehrinde, Mayıs ayında bir yükselme ve Ekim ayında bir alçalmadan ibaret iki seviye değişmesi görülmektedir. Ancak Tuna nehrinin bazı kolları da basit karlı-yağmurlu, karlı-dağ, yağmurlu - okyanus rejimlerine sahiptir.
Yağmurlu-karlı karmaşık rejime örnek olarak, Rhön (Ron) nehrinin rejimi gösterilebilir. Bu akarsu Alp dağlarından doğar ve Lyon'a kadar olan yukarı yatağında kar ve buzul rejimine ait özellikler gösterir. Nehir, Lyon'da kuzeyden gelen Sâone (Son) kolunu alır. Bu kol, yağmurlu - okyanus rejimi gösterir ve dolayısıyla Rhöne'un aksine kış aylarında bir seviye yükselmesine sahiptir. Bu nedenle, Sâone kolunu aldıktan sonra Rhöne nehrinin yukarı yatağındaki kış aylarına ait seviye düşüklüğü ortadan kalkar. Nehrin aşağı mecrasında ise, Alp dağlarından ve Massif Central'den gelen kolların etkisi görülür. Bu kollarda hakim rejim tipi, yağmurlu Akdeniz rejimidir. Böylece Rhöne nehri, yıl içinde iki seviye yüks9İmesi, iki de seviye alçalması gösterir. Seviye yükselmelerinden biri Kasım-Aralık, diğeri ise, Nisan-Haziran devresindedir. Su seviyesinin en alçak olduğu aylar, Ocak ve Eylül aylarıdır.
Yağmurlu Karmaşık Rejim
Bu rejim tipi, dönenceler arası (intertropikal) kuşakta yer alan büyük akarsularda görülür. Rejim Özerinde etkili faktör sadece yağış olmakla beraber, yağış, miktarının yıl esnasında iki maksimum, iki minimum göstermesi veya akarsu havzasında farklı yağış rejimlerinin bulunması ve buna bağlı olarak muhtelif farklı rejimlere sahip olması gibi nedenlerle ana akarsuyun rejimi karmaşık bir özellik gösterir. Örneğin; ekvatoral bölgenin büyük akarsularından bir olan Kongo nehrinin aşağı yatağında su seviyesi, buradaki yağış rejimine bağlı olarak yıl esnasında iki defa yükselir, iki defa da alçalır. Maksimumlar, Mayıs ve Aralık aylarında; minimumlar ise, Mart ve Temmuz aylarmdadır. Kongo nehrinden başka Amazon, Nijer, Nil nehri bu tip rejime örnek gösterilebilir.
Karlı – Yağmurlu Karmaşık Rejim
Orta iklim kuşağındaki bazı büyük akarsularla, dağlık bölgelerdeki akarsularda görülmektedir. Rejim üzerinde kâr sularıyla beslenmenin etkisi yağmura oranla daha fazladır. Yıl içerisinde genel olarak iki seviye yükselmesi ve iki seviye alçalması görülür. Bu rejim tipine, Ren nehrinin rejimi örnek gösterilebilir. Alp dağlarının yüksek kısımlarından doğan Ren nehri yukarı yatağında kar ve buzul rejimlerine ait özellikler gösterir. Yaklaşık olarak Basel'e kadar nehir, bu rejimlerin etkisindedir ve Ocak-Şubat aylarında seviye alçalması; Haziran-Temmuz aylarında ise seviye yükselmesi görülür.
Ren nehri, Basel'den Köln'e kadar olan orta mecrasında doğudan Neckar, Main; batıdan ise Moselle gibi önemli kollar alır. Bu kollar yağmurlu okyanus rejimine sahiptirler ve dolayısıyla ana nehrin rejiminde değişiklik meydana getirirler. Nehrin Köln'den ağız kısmına kadar olan aşağı yatağında, doğudan katılan Ruhr ve Lippe gibi akarsular, kış mevsimi boyunca onun seviyesini yüksek tutarlar. Yazın ise, akış yavaş ve buna bağlı olarak buharlaşma fazla olduğundan, Alplerden gelen suların sebep olduğu yaz seviye yükselmesi gittikçe önemini kaybeder ve kışınki seviye yükselmesine oranla hafif kalır.
Yağmurlu – Karlı Karmaşık Rejim
Akarsuların beslenmesinde karın etkisinin, yüksekliğin azalması ve karasal etkilerin zayıflaması ile ikinci plana düştüğü, buna karşılık yağmurun hissesinin arttığı mutedil iklim bölgelerinin akarsularında görülen rejimdir. Bu rejime sahip olan akarsuların başlıcaları; Tuna, Mississippi ve Rhone'dur. Bu rejim tipine sahip akarsuların seviyesinde de yıl içinde genel olarak iki yükselme ve iki alçalma meydana gelir.
Tuna nehrinde, Mayıs ayında bir yükselme ve Ekim ayında bir alçalmadan ibaret iki seviye değişmesi görülmektedir. Ancak Tuna nehrinin bazı kolları da basit karlı-yağmurlu, karlı-dağ, yağmurlu - okyanus rejimlerine sahiptir.
Yağmurlu-karlı karmaşık rejime örnek olarak, Rhön (Ron) nehrinin rejimi gösterilebilir. Bu akarsu Alp dağlarından doğar ve Lyon'a kadar olan yukarı yatağında kar ve buzul rejimine ait özellikler gösterir. Nehir, Lyon'da kuzeyden gelen Sâone (Son) kolunu alır. Bu kol, yağmurlu - okyanus rejimi gösterir ve dolayısıyla Rhöne'un aksine kış aylarında bir seviye yükselmesine sahiptir. Bu nedenle, Sâone kolunu aldıktan sonra Rhöne nehrinin yukarı yatağındaki kış aylarına ait seviye düşüklüğü ortadan kalkar. Nehrin aşağı mecrasında ise, Alp dağlarından ve Massif Central'den gelen kolların etkisi görülür. Bu kollarda hakim rejim tipi, yağmurlu Akdeniz rejimidir. Böylece Rhöne nehri, yıl içinde iki seviye yüks9İmesi, iki de seviye alçalması gösterir. Seviye yükselmelerinden biri Kasım-Aralık, diğeri ise, Nisan-Haziran devresindedir. Su seviyesinin en alçak olduğu aylar, Ocak ve Eylül aylarıdır.
Yorumlar
Yorum Gönder