Yeryüzündeki Basınç Dağılışı

Atmosferdeki yatay basınç değişimleri, izobar (eş basınç) haritaları ile gösterilir. İzobar haritaları birçok yönüyle izoterm haritalarına benzer. Örneğin;

* İzobarlar iç içe kapalı eğrilerden oluşur.
* Aynı izobar haritasında, izobarlar arasındaki basınç farkı birbirine eşittir.
* İzobarların sıklaştıkları yerlerde, kısa mesafelerde basınç farkı artarken, seyrekleştiği yerlerde aynı mesafede basınç farkı daha azdır.
* Alçak veya yüksek basınç merkezleri, iç içe küçük halkalardan oluşan izobar adacıkları oluştururlar.
* İzobar haritaları oluşturulurken, sıcaklık haritalarında olduğu gibi deniz seviyesine indirgenmiş basınç değerleri de kullanılır.

Yer Yuvarlağı'nın şekline ve kendi ekseni etrafındaki haraketine bağlı olarak, yeryüzünde termik ve dinamik basınç kuşakları oluşur. Ancak, eksen eğikliğinin bir sonucu olarak ortaya çıkan mevsimler arası sıcaklık farkları, karasallık, denizellik ve okyanus akıntıları gibi tariflerin etkisiyle, yeryüzündeki basınç dağılışında bazı farklılıklar ortaya çıkar.

Şimdi de, Dünya'da en düşük ve en yüksek basınç değerlerinin görüldüğü ocak ve temmuz ayları ortalama basınç dağılışını görelim:

Dünya'nın Ocak Ayı Ortalama Basınç Dağılışı

Yeryüzündeki ocak ayı ortalama basınç dağılışını gösteren harita incelendiğinde aşağıdaki sonuçlar ortaya çıkar

* Ocak ayında, Kuzey Yarım Küre'de mevsimin kış olması ve karaların fazlalığından dolayı, yüksek basınç alanları daha geniştir. Basınç değerlerinin en yüksek olduğu yer, karasallık nedeniyle Sibirya içleridir. Kuzey Yarım Küre'de karalar üzerindeki basınç değerleri, denizlerdekinden daha yüksektir.

* Güney Yarım Küre'de basınç değerlerinin yüksek okluğu yerler Oğlak dönencesi çevresidir. Ancak, Güney Yarım Küre'de yaz yaşandığından, karalar üzerinde termik alçak basınçlar oluşur. Bu nedense Oğlak dönencesi üzerindeki yüksek basınçlar kesintiye uğramıştır. Sadece denizler üzerinde adalar şeklinde görülmektedir.

* Ekvator çevresi, kesintisiz termik alçak basınç alanıdır. Kutup daireleri üzerinde dinamik alçak basınç alanları yer alır. Dinamik alçak basınç alanları, Güney Yarım Küre'deki 60° enlemleri çevresinde denizellik nedeniyle tam bir kuşak oluştururken, Kuzey Yarım Küre'deki 60° enlemleri çevresinde karasallık nedeniyle kesintiye uğrayarak karalar üzerinde görülmez. Kuzey Yarım Küre'deki alçak basınç, dinamik nedenlerle sadece İzlanda ve Aleut adaları çevresinde görülür. İzlanda dinamik alçak basınç alanı bu ayda daralarak İzlanda ve Grönland arasına sıkışmıştır.

* Afrika'nın kuzeybatısındaki Asor dinamik yüksek basınç merkezi ile Havai adaları çevresinde oluşan Havai dinamik yüksek basınç merkezi, Kuzey Yarım Küre'deki geniş termik yüksek basınç kuşağı içinde kalarak etkisi zayıflamıştır.

Dünya'nın Temmuz Ayı Ortalama Basınç Dağılışı

Yeryüzündeki temmuz ayı ortalama basınç dağılışını gösteren harita incelendiğinde aşağıdaki sonuçlar ortaya çıkar:

* Temmuz ayında, en yüksek basınç değerleri dinamik nedenlerle Güney Yarım Küre'de, Oğlak dönencesi çevresinde görülür. Ocak ayında, adalar şeklinde parçalı olarak görülen yüksek basınç alanları, bu ayda mevsimin kış olmasından dolayı kesintisiz kuşaklar oluştururlar.
* Kuzey Yarım Küre'de, yüksek basınç merkezleri dinamik nedenlerle Havai ve Asor çevresinde oluşur. Bu basınç merkezlerinin çevresi yaz mevsiminin etkisiyle alçak basınç alanları hâline geldiğinden, Havai ve Asor dinamik yüksek basınç merkezleri genişleyerek etki alanları kuzeye doğru kaymıştır.
* Bu ayda, basınç değerlerinin en düşük olduğu yerler, karasallık ve mevsimin etkisiyle Asya kıt'ası içleridir. Asya kıt'ası ve çevresi, ısınmaya bağlı olarak alçak basınç alanları hâline gelmiştir.
* Güney Kutup Dairesi üzerinde, dinamik alçak basınç alanları bu ayda da kesintisiz bir kuşak oluşturmuştur. Kuzey Yarım Küre'de dinamik nedenlerle oluşan İzlanda ve Aleut dinamik alçak basınç merkezleri, çevreleri de alçak basınç alanları hâline geldiğinden zayıflar ve belirsiz duruma gelirler.

Basınç konusuna dönmek için buraya tıklayın.