Atık Çeşitleri
Dünyada ve Türkiye'de gelişen endüstriyel faaliyetlerle birlikte, plansız kentleşme ve hızlı nüfus artışı devam etmektedir. Bu değişimlere paralel olarak üretim ve tüketimdeki önemli artışlar sonucu kişi başına düşen çöp, atık ve artık miktarı da çoğalmaktadır. Atıklar; toplanmaları, taşınmaları, geri kazanılmaları, zararsız hale getirilmeleri ve bertaraf açısından dört grupta incelenir.
Büyük yerleşim merkezlerinin karşılaştıkları en önemli sorunlardan birisi de, kentsel çöpler, yani evsel atıklardır. Evsel atıkları kısaca evlerden atılan tehlikeli ve zararlı katı atık kavramına girmeyen, mutfak, bahçe gibi yerlerden gelen katı atıklar olarak tanımlayabiliriz.
Evsel katı atıkların çoğunu organik atıklar, kalan kısmını ise kağıt, karton, tekstil, plastik, deri, ağaç, metal, cam ve kül gibi maddeler oluşturur.
Çevre problemlerinin çoğu sebep ve potansiyel çözümlerine göre, kimyasal maddelerden kaynaklanan sorunlardır. Günümüzde kimyasal maddelerin sayısı büyük boyutlara ulaşmıştır.
Kimyasal abstrakt servisde kayıtlı 5 milyon kimyasal maddenin 80.000’den fazlası ticari amaçla üretilmekte ve günlük hayatta kullanılmaktadır.
Tehlikeli atıklar teknolojik gelişmeye bağlı olarak ortaya çıkan çevre ve insan sağlığını tehdit eden endüstriyel nitelikli atıklardır. Dolayısı ile bu tür atıklar doğrudan alıcı ortamlara verilemez. Ancak, bu konuda ülkemizde uygulamaya yönelik bir yönetmelik henüz olmadığından bu tür atıklar sanayii tesislerinden kontrolsüz olarak alıcı ortama verilmektedir. Tehlikeli atık üreten sanayi kuruluşları pahalı olması nedeniyle arıtma tesislerini ya kurmamakta ya da yetersiz kurmaktadır. Arıtma sonucu ortaya çıkan atıkların bertarafı da önemli bir problemdir.
Henüz 70 yıllık bir teknolojik gelişmeye sahip olan plastik ürünler, diğer temel maddelerle kıyaslanabilir bir tüketim seviyesine kısa bir sürede ulaşmıştır. Plastik malzemenin hafifliği ve ucuz işlem maliyeti, metal ve ağaç gibi yapı malzemelerine karşı bir avantaj doğurmaktadır. Türkiye’de kişi başına yılda yaklaşık 6.5 kg. plastik tüketilmektedir. Bu miktar dünya ortalamasından 2 defa daha düşüktür.
2000’li yıllara girerken kişi başına plastik tüketim miktarının ortalama 15-20 kg.’a çıkarılması planlanmaktadır. Plastik ürünler kimyasal yapısı ve kullanım alanları gözönüne alındığında dört ana başlık altında incelenebilir.
1- Sentetik kauçuklar
2- Termoplastikler
3- Termoset reçineler
4- Plastik yardımcı maddeleri
Termoplastiklerden alçak yoğunluktaki polietilen daha çok ambalaj, sera örtüsü, elektrik sanayiinde kullanılırken, üstün fiziksel ve kimyasal özelliklere sahip 1011 propilen (PP) geniş amaçlı bir kullanım alanına sahiptir. Plastik şişeler; iplik, optik elektrik, sanayi ve mutfak eşyaları yapımında kullanılır.
1986 yılı itibariyle termoplastik sektöründe bulunan mevcut kapasite 434.600 ton/yıldır. Toplam plastik ürünler içinde bu bölüm, % 47’lik bir kapasiteye sahiptir. Gelişen teknolojiye paralel olarak özellikle plastik ambalaj kullanımı da artmıştır. Örneğin; 1980 yılında İstanbul çöpünde plastiklerin payı % 3.05 iken, 1985 yılında bu oran % 7.13’e yükselmiştir.
Plastikler sudan ve ısı farkından, çözücülerden etkilenmeden denizde 450 yıl, tabiatta daha fazla kalabildikleri bilinmektedir. Ayrıca PVC şişeler, sıcak kaplama ile yapılmaktadır. Bu işlem sırasında gaz haline dönüşen zincirli klor bileşenleri sıkışarak şişe içerisinde kalmaktadır. Su dolumu sırasında gaz halindeki organik klor bileşiklerinin bir kısmı sıvıda dar şişenin içideki klor, eser miktarıdır. Ancak, sıvı içindeki bu klor bileşikleri kanserojen özellikler taşır ve yağlarda birikebilir.
Özel önem arzeden ve bundan dolayı özel atık olarak adlandırılan atıklar şunlardır:
1. Hastahane atıkları
2. Toksit sanayi atıkları
3. Piller
Hastahanelerden veya diğer sağlık kuruluşlarından tıbbi, enfekte patojen ve patolojik atıklara hastahane atıkları denmektedir.
Hava, su, toprak gibi alıcı ortamlarla temasında toksit gaz bırakan, toksit ve ekotoksit özellik taşıyan atıklara toksit atıkları adı verilmektedir. Bunlar sanayi kuruluşlarından kaynaklanan katı, sıvı, gaz atıkları ifade eder.
Radyoaktif atıklar, araştırma laboratuvarlarından, hastahanelerden ve bir kısım endüstriyel tesislerden kaynaklanan ışınlar ile çevre ve insan sağlığı için tehlike arz eden atıkları ifade eder.
Evsel Katı Atıklar
Büyük yerleşim merkezlerinin karşılaştıkları en önemli sorunlardan birisi de, kentsel çöpler, yani evsel atıklardır. Evsel atıkları kısaca evlerden atılan tehlikeli ve zararlı katı atık kavramına girmeyen, mutfak, bahçe gibi yerlerden gelen katı atıklar olarak tanımlayabiliriz.
Evsel katı atıkların çoğunu organik atıklar, kalan kısmını ise kağıt, karton, tekstil, plastik, deri, ağaç, metal, cam ve kül gibi maddeler oluşturur.
Tehlikeli Endüstriyel Atıklar
Çevre problemlerinin çoğu sebep ve potansiyel çözümlerine göre, kimyasal maddelerden kaynaklanan sorunlardır. Günümüzde kimyasal maddelerin sayısı büyük boyutlara ulaşmıştır.
Kimyasal abstrakt servisde kayıtlı 5 milyon kimyasal maddenin 80.000’den fazlası ticari amaçla üretilmekte ve günlük hayatta kullanılmaktadır.
Tehlikeli atıklar teknolojik gelişmeye bağlı olarak ortaya çıkan çevre ve insan sağlığını tehdit eden endüstriyel nitelikli atıklardır. Dolayısı ile bu tür atıklar doğrudan alıcı ortamlara verilemez. Ancak, bu konuda ülkemizde uygulamaya yönelik bir yönetmelik henüz olmadığından bu tür atıklar sanayii tesislerinden kontrolsüz olarak alıcı ortama verilmektedir. Tehlikeli atık üreten sanayi kuruluşları pahalı olması nedeniyle arıtma tesislerini ya kurmamakta ya da yetersiz kurmaktadır. Arıtma sonucu ortaya çıkan atıkların bertarafı da önemli bir problemdir.
Plastikler
Henüz 70 yıllık bir teknolojik gelişmeye sahip olan plastik ürünler, diğer temel maddelerle kıyaslanabilir bir tüketim seviyesine kısa bir sürede ulaşmıştır. Plastik malzemenin hafifliği ve ucuz işlem maliyeti, metal ve ağaç gibi yapı malzemelerine karşı bir avantaj doğurmaktadır. Türkiye’de kişi başına yılda yaklaşık 6.5 kg. plastik tüketilmektedir. Bu miktar dünya ortalamasından 2 defa daha düşüktür.
2000’li yıllara girerken kişi başına plastik tüketim miktarının ortalama 15-20 kg.’a çıkarılması planlanmaktadır. Plastik ürünler kimyasal yapısı ve kullanım alanları gözönüne alındığında dört ana başlık altında incelenebilir.
1- Sentetik kauçuklar
2- Termoplastikler
3- Termoset reçineler
4- Plastik yardımcı maddeleri
Termoplastiklerden alçak yoğunluktaki polietilen daha çok ambalaj, sera örtüsü, elektrik sanayiinde kullanılırken, üstün fiziksel ve kimyasal özelliklere sahip 1011 propilen (PP) geniş amaçlı bir kullanım alanına sahiptir. Plastik şişeler; iplik, optik elektrik, sanayi ve mutfak eşyaları yapımında kullanılır.
1986 yılı itibariyle termoplastik sektöründe bulunan mevcut kapasite 434.600 ton/yıldır. Toplam plastik ürünler içinde bu bölüm, % 47’lik bir kapasiteye sahiptir. Gelişen teknolojiye paralel olarak özellikle plastik ambalaj kullanımı da artmıştır. Örneğin; 1980 yılında İstanbul çöpünde plastiklerin payı % 3.05 iken, 1985 yılında bu oran % 7.13’e yükselmiştir.
Plastikler sudan ve ısı farkından, çözücülerden etkilenmeden denizde 450 yıl, tabiatta daha fazla kalabildikleri bilinmektedir. Ayrıca PVC şişeler, sıcak kaplama ile yapılmaktadır. Bu işlem sırasında gaz haline dönüşen zincirli klor bileşenleri sıkışarak şişe içerisinde kalmaktadır. Su dolumu sırasında gaz halindeki organik klor bileşiklerinin bir kısmı sıvıda dar şişenin içideki klor, eser miktarıdır. Ancak, sıvı içindeki bu klor bileşikleri kanserojen özellikler taşır ve yağlarda birikebilir.
Özel Atıklar
Özel önem arzeden ve bundan dolayı özel atık olarak adlandırılan atıklar şunlardır:
1. Hastahane atıkları
2. Toksit sanayi atıkları
3. Piller
Hastahanelerden veya diğer sağlık kuruluşlarından tıbbi, enfekte patojen ve patolojik atıklara hastahane atıkları denmektedir.
Hava, su, toprak gibi alıcı ortamlarla temasında toksit gaz bırakan, toksit ve ekotoksit özellik taşıyan atıklara toksit atıkları adı verilmektedir. Bunlar sanayi kuruluşlarından kaynaklanan katı, sıvı, gaz atıkları ifade eder.
Radyoaktif atıklar, araştırma laboratuvarlarından, hastahanelerden ve bir kısım endüstriyel tesislerden kaynaklanan ışınlar ile çevre ve insan sağlığı için tehlike arz eden atıkları ifade eder.
Yorumlar
Yorum Gönder