Havanın İçinde Bulunan Maddeler

Azot

Atmosferde normal şartlarda kuru havanın % 78.085 oranını teşkil eden azot, yeryüzeyinde çoğunlukla sili güherçilesi olarak bilinen sodyumnitrat (NaNO₃) halinde bulunur. Endüstride sıvı havanın damıtılmasıyla azot elde edildiği bilinmektedir.

Doğadaki azot, çevrimi ile kendini yenilemektedir. Bitkisel ve hayvansal proteinlerin çürümesi sonucu gaz ürün olarak atom halinde, azot (N) ve amonyak (NH₃) açığa çıkar, İyonik tuzlar toprakta kalır. Atmosfere karışan azot ve amonyak havadaki su buharı ile oksitlenerek nem kazanır ve yağmurlarla birlikte amonyak (NH4) olarak toprağa geri döner (Asit yağışları). Öte yandan azot tespit edici bakteriler yardımıyla da tekrar azotlu bileşiklere ve proteinlere dönüşür.

Oksijen

Havanın bileşiminde azottan sonra en fazla bulunan (% 20.95) gaz, oksijendir. Yanıcı ve yakıcı bir özelliğe sahip olan oksijen, tüm canlıların yaşamı için gerekli bir gazdır. Solunum yoluyla canlı organizmaya girerek yaşam fonksiyonlarını düzenler.

Oksijen, doğada en çok bulunan elementtir. Serbest halde atmosferde (O2) molekül halinde bulunur. Doğadaki asal gazlar dahil bütün elementlerle bileşime girebilen oksijen, aynı zamanda kimyasal bağların çözümünde katalizör görevi yapar.

Renksiz ve kokusuz bir gaz olan oksijen özellikle oksit, karbonat ve sülfat minerallerinde bulunur. Endüstride suyun elektroliz ve havanın sıkıştırılması ile elde edilir.

Karbondioksit

Karbondioksit, oda sıcaklığında renksiz ve kokusuz bir gazdır. Oksijenin karbonla birleşmesi sonucu ortaya çıkan en önemli bileşikler karbonmonoksit (CO) ve karbondioksit (CO2) dir. Bu oksitler, karbon ve hidrokarbonların yanmasından elde edilebilir.

Atmosfere karışan karbondioksit yeşil bitkilerin fotosentezi ve fermantasyonundan kaynaklanmaktadır. Sanayide soğutma amacıyla kullanılan karbondioksit kuru buz halinde katı olarak muhafaza edilir.

Karbondioksit zehirlilik bakımından karbonmonoksite benzemez. Birçok fizyolojik olay için gerekli bir gazdır. Örneğin; kanın pH'ını (hemoglobin oranını) sabit tutmak için, bitkilerin fotosentezi için gereklidir. Bilindiği gibi insanlar oksijen soluyup karbondioksiti verirken, bitkiler karbondioksit soluyup oksijen verirler. Böylece, atmosferdeki doğal denge korunur. Yeşilin önemi burada bir kez daha ortaya çıkmaktadır.

Karbondioksit gazı suda çok çabuk çözülür. Karbondioksit ve su glikoz molekülü vermek üzere birleştiği fotosentez işlemiyle depolanır. Sulu çözeltileri asit özelliği göstermektedir.

Soygazlar (Asal gazlar)

Tek atomlu renksiz gazlardan oluşan ve genel olarak asal gazlar olarak tanımlanan Argon (Ar), Neon (Ne), Helyum (He), Kripton (Kr), Xsenon (Xe), ve Radon (Rd) gazları atmosferin yaklaşık % 1 'ini teşkil ederler.

Kimyasal etkinlikleri çok düşük olması nedeniyle hemen hemen hiç bileşik yapmazlar. Son yıllarda bu konuda gelişmeler görülmektedir.

Bütün soygazlar sıvı havanın damıtılması ile elde edilmektedirler. Atmosferde en bol bulunan, Argon'dur. Helyum ve Radon radyoaktif bozulmadan ortaya çıkarlar.

Ozon

Oksijen elementinin atomlu izotopu durumunda olan ozon, açık mavi ve kokulu bir gazdır. Yoğunluğu, oksijenin yoğunluğunun birbuçuk katı ve sudaki çözünürlüğü, oksijenden daha fazladır. Oksijenin elektrolizi ile elde edilir.

Yeryüzeyi yakınlarında zehirleyici bir gaz olarak tanınan Ozon'un atmosferdeki konsantrasyonunun % 90'ı yerden 10-50 km yukarıda bulunan stratosfer tabakasında bulunur. Diğer kısmı ise, yerden 10-15 km yüksekteki troposfer tabakasındadır.

Yeryüzünde yaşayan canlılar için büyük tehlike oluşturan güneşin ultraviyole ışınları ve radyasyon etkisinden canlıları atmosferdeki bu ozon tabakası korur.

Ultraviyole ışınlar havadaki oksijen moleküllerini parçalayarak atom haline dönüştürür. Yalnız kalan bu atomlar da diğer oksijen molekülleri ile birleşerek ozon haline gelirler. Ardarda olan bu oluşum sırasında radyasyon absorbe edilerek tutulur.